Unha boa escritura depende dunha boa base na motricidad fina.
A escritura é unha habilidade sensomotora e a súa aprendizaxe efectiva depende do entrenamento que se lles dea ao alumnado na súa primeira etapa escolar na que adquiren as habilidades gráficas básicas necesarias para a formación das letras.
Cando na súa primeira infancia os nenos debuxan e colorean de maneira espontánea realizan unha das actividades na que se involucran diversos procesos perceptivos, motrices, cognitivos e emocionais mediante o uso de ferramentas e materiais diversos como os lapis de cores, as ceras, os pinceis, os cadernos e numerosos tipos de papel. A medida que crecen, aumenta o control dos seus movementos como resultado das diversas actividades que realizan con todo o corpo e algunhas partes deste.
Na elaboración dos trazos identificamos dous momentos:
- O recoñecemento daqueles signos ou series de signos (grafías), cos cales se representan de maneira escrita, xa sexa, un son ou unha palabra falada. Trátase entón do descubrimento da forma, a dimensión, a orientación, a direccionalidade e as transformacións a través das sensacións cinestésicas, visuais e táctiles.
- A automatización da grafía que permite a súa utilización sen o esforzo de elaborala unha e outra vez.
Os trazos maduran cos nenos
A medida que os nenos crecen, a súa escritura vai perfeccionándose. Así, os menores de dous anos trazan garabatos amplos, con movementos pouco controlados e rápidos do brazo. Ao chegar aos dous anos, os seus trazos fanse máis miúdos, repetidos e superpostos. Ese tipo de trazos permiten que as accións que os producen sexan máis pausadas e controladas. Outra función que se desenvolve aproximadamente a esta idade é o rastrexo ocular do movemento.
Cando o trazo xa é pausado, habitúanse a separar as grafías desprazando o brazo polo que logran un maior axuste e control de movementos, denominado control simple.
O control simple permite dirixir a man cara a un trazo xa realizado. Isto obsérvase con claridade nos primeiros trazos rectos de liñas horizontais, verticais e oblicuas. Os nenos e nenas debuxan estes primeiros trazos de maneira repetitiva polo simple pracer de facelo.
Cara aos dous anos e medio, xa son capaces de realizar actividades nas cales unen dous trazos. A isto coñéceselle como control dobre. Nese momento os nenos inician o peche das figuras. Dous meses despois tenden a debuxar círculos de maneira aleatoria no espazo, para logo darlle paso á orde e a dirección. Esta secuencia de círculos dá paso á representación da figura básica dun ser humano.
O trazo circular conséguese coordinando os movementos da articulación do brazo ao redor do ombreiro. Entre os dous e tres anos de idade os nenos son capaces de pechar os círculos cun trazo moito máis controlado e con eles representan obxectos, animais e persoas. Pode por exemplo debuxar á súa familia e á súa mascota usando círculos de diferente tamaño de acordo coa percepción que teñen deles.
A arte de coller un lapis
A maneira en que os nenos suxeitan o lapis atópase directamente relacionada coa coordinación visomotriz. Desde que son bebés tentan suxeitar obxectos. Aos quince meses lógranos suxeitar de maneira máis controlada. Ao redor dos dous anos suxeitan un lapis ou cera con demasiada forza e utilizan toda a man. É o momento en que o docente, os pais ou outros adultos, comencen a acomodarlles os dediños para que a suxeición sexa correcta: con menor forza e maior coordinación no movemento.
A expresión libre e os trazos
Os exercicios que realizan os nenos aos cinco anos teñen como propósito estimular e desenvolver os seus procesos motrices e perceptuales; con todo, non substitúen a riqueza da expresión libre, polo que se suxire programar en forma paralela ao exercicio mesmo dos trazos, actividades de debuxo espontáneo.
Tanto as actividades de trazos como as de debuxo libre teñen como obxectivo principal desenvolver a coordinación viso-manual fina. Os trazos resultan do movemento do brazo e da man que despraza un instrumento; cera, pintura, lapis, sobre un soporte: encerado, papel, folla, caderno, etc.
Cando os nenos realizan trazos ou grafismos hai que ter en conta as seguintes variables:
- O movemento – desprazamento do brazo e a man.
- O instrumento empregado e o soporte utilizado sobre o que se desliza que debe ser adecuado ao nivel de maduración do neno.
- A gradación da dificultade mediante a combinación de liñas, formas e espazos.
- executar o trazo no aire (por exemplo co dedo estendido);
- no encerado (por exemplo coa palma da man húmida);
- en cartolinas (pode ser con rotuladores) e con materiais tridimensionales (facendo formas con cordas -por exemplo- para logo reproducir o trazo).
Que se busca cos trazos?
A continuación citaremos os obxectivos que se perseguen coa elaboración de trazos.
- Desenvolver a capacidade de coordinar a acción de diversos grupos musculares para producir ou inhibir movementos voluntarios, finos e precisos.
- Adquirir destreza no manexo de instrumentos de debuxo e pintura mediante a utilización de diferentes instrumentos cos que se poida exercer distinta presión como ceras, marcadores, rotuladores, lapis, pincel....
- Lograr maior control na prensión dos útiles de escritura e da presión destes sobre o soporte.
- Desenvolver a capacidade para percibir a invariabilidade de determinadas propiedades dunha imaxe aínda que varíe o seu tamaño ou a súa posición.
- Desenvolver o control da mirada e os movementos oculares. A dirección dos trazos e a súa organización no espazo dunha folla do caderno, facilítalles aos nenos desprazar os ollos e a man na dirección da lectura e a escritura; de esquerda a dereita e de arriba abaixo. Esta capacidade de regular e coordinar os movementos dos dous ollos en orde para lograr unha correcta visión binocular maniféstase na fixación da mirada e a regulación da mobilidade ocular.
- Desenvolver hábitos posturais, é dicir, a adopción e mantemento de posturas equilibradas co mínimo de esforzo muscular. Para lograr este obxectivo é importante que os nenos usen un tipo de mobiliario adecuado que evite que acheguen demasiado o seu corpo ao libro ou ao caderno.
- Desenvolver a organización espacial nunha superficie como a dunha folla de caderno.
FONTE: Norma Educación Víctor Ardila
